Muhammed İbn Sirîn
Takvası fıkhından, fıkhı takvasından üstün, Muhammed İbn Sirîn´den başka hiç kimseyi görmedim.[1]
Şîrîn, Enes İbn Malik (r.a.) onu hürriyetine kavuşturduktan ve mesleği ona bol ve iyi kazanç getirir olduktan sonra dininin yarısını tamamlamaya (evlenmeye) karar verdi... O sağlam tencereler yapan usta bir bakirciydi...
Safiyye adında, müminlerin eınîri Ebu Bekir´e ait bir cariyeyi almak istemişti...
Safiyye, gençliğinin baharında, yüzü ve gönlü parlak, huyu güzel, onu tanıyan bütün Medinelî kadınlar tarafından sevilen bir cariyeydi.
Kadınlardan onu en çok sevenler Hz. Peygamber´in {s.a.v.) hanımları, özellikle de Hz. Aişe´ydi.
Şîrîn Müminlerin emîrine gitti ve azatlı cariyesi Safiyye´yi istedi.
Hz. Ebu Bekr (r.a.) kızma talip olan kişinin halini araştıran şefkatli baba gibi cariyesine talip olan kimsenin dinini ve ahlâkını araştırmaya başladı...
Bunda bir gariplik yoktu. Çünkü Safiyye Ebu Bekr´in çocuğu demekti... Bütün bunlardan başka o Allah´ın kendisine verdiği bir ema netti...
Sîrîn´in durumunu ve hayatını sıkı bir şekilde araştırıp takip etmeye başladı.
Onu sorduğu kişilerin başında Enes ibn Malik vardı. Enes ona şu cevabı verdi:
«Ey müminlerin emîri! Safiyye´yi ona ver. Ona bir zarar gelmesinden kork. Ben Sîrîn´i ancak dini sağlam, ahlâkı güzel ve mert bir kimse olarak tanırım...
Sîrîn´in benimle münasebeti, Halid İbnu´l-Velîd´in onu kırk kişiyle birlikte Aynu´t-temr [2] savaşında esir edip Medine´ye getirdiğinde başlamıştı...
Şîrîn benim payıma düşmüş...
Ben de onun payına düşmüştüm...»
Hz. Ebu Bekr (r.a.) Safiyye´nin Sîrîn´le evlenmesini uygun görmüştü.
Şefkatli bir babanın sevgili kızına iyilik yaptığı gibi ona iyilikte bulunmaya karar verdi ve onun evliliği için Medine´deki genç kızlardan pek azına nasip olan bir düğün yaptı.
Onun düğününe ashab-ı kiramdan büyük bir topluluk katılmıştı. Onların arasında, Bedir savaşına katılan onsekiz sahabî vardı...
Onun için Resûlüllah´ın (s.a.v.) vahiy kâtibi Übeyy İbn Ka´b dua
etmişti...
Orada hazır olanlar onun duasına amîn demişlerdi...
Kocasıyla zifafa gireceği zaman Safiyye´yi müminlerin annelerinden üçü süslemişti...
Anne ve babaya, yirmi yıl sonra tabiin´in en büyük isimlerinden ve müslümanların benzersizlerinden birisi olan bir erkek çocuk verilmesi bu mübarek evliliğin semerelerindendi. İşte o çocuk Muhammed İbn Sîrîn´di.
Geliniz, bu yüce tabiînin hayat hikâyesini başından itibaren ala-
Muhammed İbn Şîrîn müminlerin emîri Osman İbn Affan´ın hilâfetinin bitmesinden iki sene önce doğmuştu.
Köşelerinin her yerinden takva ve dindarlık kokusu yayılan bir evde terbiye edilmişti...
Akıllı çocuk erginlik çağına yaklaşınca Resûlüllah´ın (s.a.v.) mescidinin Zeyd İbn Sabit, Enes İbn Malik, İmran Îbnu´l-Husayn, Abdullah İbn Ömer, Abdullah İbn Abbas, Abdullah İbnu´z-Zübeyr ve Ebu Hu-reyre gibi hayatta kalan sahabiler ve büyük tabiîlerle dolu olduğunu gördü.
Susuz kimsenin pınara atıldığı gibi onlara atıldı... Onlardan Allah´ın kitabı konusundaki ilimlerini, Allah´ın dini konusundaki anlayışlarını, kafasını hikmet ve ilimle, ruhunu doğruluk ve hidayetle dolduran Resûlüllah´ın (s.a.v.) hadislerini aldı...
Daha sonra bu aile biricik oğullarıyla birlikte Basra´ya Qittı ve orayı vatan edindi...
Basra o gün; genç, taze bir şehirdi...
Müslümanlar onu Hz. Ömer´in halifeliğinin sonlarında kurmuştu.
Orası, İrak ve İran halkından Allah´ın dinine bağlı müslümanların
ekseriyetini temsil ediyordu.
Allah yolunda savaşan müslüman ordularının askerî bir merkeziydi...
Orası, Irak ve İran halkından Allah´ın dinine girenler için eğitim.
ve öğretim merkezlerinden birisiydi...
Orası, sanki ebediyyen yaşayacakmış gibi dünya için, yarın ölecekmiş gibi ahiret için çalışan ciddi islâm toplumuna ait bir tabloydu...
Muhammed İbn Şîrîn, Basra´daki yeni hayatında birbirine paralel iki yola girdi.
Gününün yarısını ilim ve ibadete...
Diğer yansını da kazanmaya ve ticarete ayırmıştı.
Sabah olup dünya Rabbinin ışığıyla parlaymca öğretmek ve öğrenmek üzere Basra camiine...
Gün yükselince camiden alış veriş yapmak û^ere çarşıya giderdi.
Gece olup karanlık çökünce evinin mihrabına durur, Kur´ân cüzlerinin üzerine eğilir, Rahman´m korkusundan gözünün ve kalbinin yaşlarıyla ağlardı...
Ailesi ve yakın komşuları, şah damarını koparacak şekilde ağlamasını duyduklarında ona acırlardı.
Alış-veriş için gündüz çarşıda dolaşırken, halka daima ahîreti hatırlatır, onlara dünyayı tarif ederdi...
Onlara etkili, orijinal sözler söyler ve Allah´a yaklaştıracak şeyleri gösterir, aralarında çıkan anlaşmazlıkları çözerdi...
Zaman zaman onlara heybet ve vakarından hiçbir şey kaybetmeksizin perişan gönüllerinden kederi silen tatlı sözler söylerdi...
Azîz ve Celîl olan Allah ona hidayet ve iyi hal vermiş, ona kabul edilirlik ve tesirli olmayı lütfetmişti...
Dalgın ve gafil bir halde olan halk çarşıda onu gördüklerinde, dalgınlıklarından uyanırlar, Azîz ve Gelîl olan Allah´ı hatırlarlar, kelime-i tevhîd ve tekbîr getirirlerdi...
Günlük hayatı, insanlar için en iyi yol göstericiydi... Ticaret yaparken iki durumla karşılaşsa, dünyasına dokunan bir zarar olsa bile, dîni için sağlam olanı alırdı...
Dinin sırlarını anlamadaki titizliği helâl ve helâl olmayan şeylere bakmadaki doğruluğu onu zaman zaman insanlara garip gelen bazı davranışlara sevkederdi...
Bunlardan birisi şöyledir: Bir adam -yalan olarak- onda iki dirheminin olduğunu iddia etti...
O da o adama iki dirhemi vermeyi kabul etmedi... Adam ona: «Yemin eder misin?» dedi.
Halbuki adam, iki dirhem yüzünden onun yemin etmiyeceğini zannediyordu.
İbn Şîrîn: «Evet, dedi ve yemin etti».
Halk ona şöyle dedi:
«Ebu Bekr! İki dirhem yüzünden mi yemin ediyorsun?!
Halbuki dün senden başka kimsenin şüphelenmediği bir konuda şüphe duyup kırk bin dirhemi bırakan kişisin sen....»
O da: «Evet, yemin ediyorum...
Çünkü, haram olduğunu bile bile ona haram yedirmek istemiyorum».
İbn Sîrîn´in toplantıları, hayır, iyilik ve öğüt toplantılarıydı...
Birisi onun yanında bir kötülükle anıldığında, hemen onu bildiği iyi bir haliyle anardı.
Birisinin öldükten sonra Haccac´a [3] sövdüğünü duyunca ona dönüp şöyle demiştir:
«Sus, kardeşimin oğlu! Haccac Rabbine gitti...
Sen Azîz ve Celîl olan Allah´ın huzuruna geldiğin zaman dünyada işlediğin en basit günahın sana Haccac´ın işlediği en büyük günahtan daha ağır olduğunu göreceksin...
O gün herbirinizin kendine yetecek durumu olacaktır.
Ey kardeşimin oğlu! Bil ki, Azîz ve Celîl olan Allah, Haccac´a haksızlık eden kimselerden onun hakkını aldığı gibi, Haccac´ın haksızlık ettiği kimselerin hakkını da ondan alacaktır...
Bugünden sonra birisine sövmekle kendini meşgul etme...»
Birisi ticaret için yoluculuğa çıkarken onunla vedalaşmağa geldiğinde ona şöyle derdi:
«Kardeşimin oğlu! Azîz ve Celîl olan Allah´tan kork...
Sana helâl yoldan takdir edileni ara... Bil ki, eğer onu helâl ol mayan yoldan ararsan, sana takdir edilenden daha fazlasını elde edemezsin».
Muhammed İbn Sîrîn´in Emevî valilerine karşı hakikati haykınp Allah Resulü ve müslümanların imamları için samimi nasfhatlarda bulunduğu meşhur davranışları vardı.
Bunlardan birisi şöyledir. Emevîlerin büyük adamlarından Küfe ve Basra´nın valisi Ömer İbn Hübeyre onun ziyaretine gelmesini bildirdi. Yeğeniyle birlikte onun yanına gitti.
Muhammed İbn Şîrîn gelince vali onu buyur etti, onlara ikramda bulundu. Vali İbn Sîrîn´e dînî ve dünyevî birçok konuda soru sorduktan sonra şöyle dedi:
«Memleketinin halkın? ne halde bıraktın, Ebu Bekr [Muhammed İbn Şîrîn)?!» dedi.
İbn Şîrîn ona şu cevabı verdi: «Onları, aralarında zulüm yayılmış, sen de onları unutmuş bir halde bıraktım...»
Yeğeni buna omuz silktî...
Ona dönüp şöyle dedi: «Onlardan sorumlu olan sen değilsin ama ben onlardan sorumluyum...
O da şahitliktir...»
«Şahitliği gizlemeyin. Kim onu gizlerse, şüphesiz kalbi günah işlemiş olur». [4]
Toplantı sona erince Ömer İbn Hübeyre onu karşılarken gösterdiği saygıyla uğurladı...
Ona, içinde üçbin dînar bulunan bir kese gönderdi. Ama İbn Şîrîn onu almadı.
Yeğeni ona şöyle dedi:
«Seni valinin bağışını almaktan alıkoyan nedir?!»
Şöyle cevap verdi: «Bana hakkımdaki iyi zannından dolayı bağışta bulundu.
Fğür ben, onun zannettiği gibi iyi kimselerdensem bana kabul etmemek yaraşır...
Eğer zannettiği gibi değilsem, bunu kabul etmemem benim için daha uygundur...»
Azîz ve Celîl olan Allah Muhammed İbn Sîrîn´in azim ve sabrını denemek istedi ve onu müminlerin karşılaştıkları işkence ve eziyetlerle karşılaştırdı...
Bunlardan birisi şöyledir: Bir defasında o, veresiye kırk bin dinara bir yağ satın almıştı...
Yağ tulumlarından birini açınca, içinde kokmuş ölü bir fare buldu. Kendi kendine şöyle dedi:
«Yağların hepsi aynı yerde sıkılmıştı. Pislik sadece bu tuluma mahsus değildir...
Eğer ben kusuru sebebiyle [5] satıcıya geri verirsem belki o yağı halka satar...»
Daha sonra bütün yağları döktü... ^^
Bu olay başına gelen büyük bir zarardan şikâyet ettiği sırada olmuştu...
Boynuna borç bindi. Yağ sahibi ondan parasını istedi ve o da meselenin aslını söyleyemedi...
Yağ sahibi meseleyi Valiye ulaştırdı. Vali halini düzeltinceye kadar İbn Sîrîn´in hapsedilmesini emretti.
Uzun zaman hapiste kalınca, gardiyan onun dindarlığını bildiği, çok muttaki ve çok ibadet ettiğini gördüğü için, İbn Sîrîn´e şöyle dedi:
«Ey şeyhî Gece olunca ailenin yanına git ve geceyi onlarla birlikte geçir...
Sabah olunca, buraya dön...
Serbest bırakılıncaya kadar buna devam et».
Ona şu cevabı verdi:
«Hayır, vallahi yapamam...»
Gardiyan: «Allah iyiliğini versin, niye?!» dedi.
Ona şu cevabı verdi: «Amire hiyanette sana yardım etmemek için...»
Enes İbn Malik (r.a.) öleceği zaman, öldükten sonra kendisini Mu-hammed İbn Sîrîn´in yıkamasını ve namazını onun kıldırmasını vasiyet etti. O hâlâ hapisteydi.
Enes vefat edince halk valiye gidip Resûlüllah´ın (s.a.v.) sahabi-sinin ve hizmetkârının vasiyetini haber verdiler. Vasiyeti yerine getirmek için onun serbest bırakılmasını istediler. İzin verildi.
Muhammed İbn Şîrîn onlara şöyle dedi:
«Alacaklıdan izin alınıncaya kadar çıkmam. Ben onun bendeki hakkı yüzünden hapsedildim».
Alacaklı da ona izin verdi.
Böyle olunca hapishaneden çıktı. Enes´i yıkadı, kefenleyip namazını kıldırdı...
Yine hapishaneye döndü... Ailesini görmeye gitmedi...
Muhammed İbn Şîrîn yetmiş yedi yaşına kadar yaşamıştır... Ölüm gelince, onu dünya yükü hafif, ölümden sonrasına ait azığı çok olarak buldu...
Büyük kadın abidlerden Hafsa Bint Raşid şöyie anlatır:
«Mervanü´l-Mahmelî bizim komşumuzdu. O çok ibadet eden ve Allah´tan çok korkan birisiydi...
Ölünce ona çok üzüldük. Rüyamda onu gördüm ve şöyle dedim: «Ebu Abdullah, Rabbin sana ne yaptı?» Şöyle cevap verdi: «Beni cennete soktu». «Sonra ne yaptı?» dedim.
«Sonra Ashab:ı Yemîn´in.(Amel defleri sağ tarafından verilenler) yanına yükseltildim» dedi.
«Sonra ne yaptı?» dedim.
«Sonra Mukarrabin´in yanma yükseltildim» dedi. «Orada kimleri gördün?» dedim. «El-Hasenu´1-Basrî´yle Muhammed İbn Sîrîn´i» dedi [6]
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Murîk El-Iclî
[2] Aynu´t-temr : Kûfe´nİn batısında bir yer. Hz. Ebu Bekir zamanında orayı Halid İbnu´l-Velîcl fethetmistir.
[3] Haccac : Haccac ibn Yusuf es-Sekafî´dir. Emevîlerİn zorba ve katı valilerinden biridir. Tarihçiler onun zorbalığı, katılığı ve hemen öldürdüğü konusunda cok söz söylemişlerdir.
[4] Bakara, 283
[5] Aslında, kusuru sebebiyle malı geri vermek müşterinin hakianndandı
[6] Muhammed İbn. Sîrîn´le ilgili "geniş bilgi için aşağıdaki eserlere bakiniz.
1. İbn Sa´d, et-Tabakatu´l-kubra, HI/358; İV/333, VI/27, Vll/ll, 19, 154, VIII/246 ve başka sayfalarda, (Fihristlere ait cilde bak).
2. İbnu´l-Cevzî, SıfatıTs-safve, 111/241-248.
3. El-lsfehan´i, Hılyetu´l-evliya, H/263-282.
4. El-Hatîbu´l-Bağdadî, Tarihu Bağdad, V/331.
5. Şezeratu´z-zeheb, 1/138-139.
6. İbn Hallikan, Vefeyatu´l-a´yan, İbn Haliikan, 111/321,322,
7. Ahmed İbn Hasen İbn Ali İbnu´l-Hatib, 109 s.
8. Es-Safedî, el-Vaîî bi´l-vefeyat, 111/146.
9. Tabakatu´l-huffaz, IH/9.
Dr. Abdurrahman Re?fet el-Bâşâ, Sahabe Hayatından Tablolar, Uysal Kitabevi: 2/209-217.
Şîrîn, Enes İbn Malik (r.a.) onu hürriyetine kavuşturduktan ve mesleği ona bol ve iyi kazanç getirir olduktan sonra dininin yarısını tamamlamaya (evlenmeye) karar verdi... O sağlam tencereler yapan usta bir bakirciydi...
Safiyye adında, müminlerin eınîri Ebu Bekir´e ait bir cariyeyi almak istemişti...
Safiyye, gençliğinin baharında, yüzü ve gönlü parlak, huyu güzel, onu tanıyan bütün Medinelî kadınlar tarafından sevilen bir cariyeydi.
Kadınlardan onu en çok sevenler Hz. Peygamber´in {s.a.v.) hanımları, özellikle de Hz. Aişe´ydi.
Şîrîn Müminlerin emîrine gitti ve azatlı cariyesi Safiyye´yi istedi.
Hz. Ebu Bekr (r.a.) kızma talip olan kişinin halini araştıran şefkatli baba gibi cariyesine talip olan kimsenin dinini ve ahlâkını araştırmaya başladı...
Bunda bir gariplik yoktu. Çünkü Safiyye Ebu Bekr´in çocuğu demekti... Bütün bunlardan başka o Allah´ın kendisine verdiği bir ema netti...
Sîrîn´in durumunu ve hayatını sıkı bir şekilde araştırıp takip etmeye başladı.
Onu sorduğu kişilerin başında Enes ibn Malik vardı. Enes ona şu cevabı verdi:
«Ey müminlerin emîri! Safiyye´yi ona ver. Ona bir zarar gelmesinden kork. Ben Sîrîn´i ancak dini sağlam, ahlâkı güzel ve mert bir kimse olarak tanırım...
Sîrîn´in benimle münasebeti, Halid İbnu´l-Velîd´in onu kırk kişiyle birlikte Aynu´t-temr [2] savaşında esir edip Medine´ye getirdiğinde başlamıştı...
Şîrîn benim payıma düşmüş...
Ben de onun payına düşmüştüm...»
Hz. Ebu Bekr (r.a.) Safiyye´nin Sîrîn´le evlenmesini uygun görmüştü.
Şefkatli bir babanın sevgili kızına iyilik yaptığı gibi ona iyilikte bulunmaya karar verdi ve onun evliliği için Medine´deki genç kızlardan pek azına nasip olan bir düğün yaptı.
Onun düğününe ashab-ı kiramdan büyük bir topluluk katılmıştı. Onların arasında, Bedir savaşına katılan onsekiz sahabî vardı...
Onun için Resûlüllah´ın (s.a.v.) vahiy kâtibi Übeyy İbn Ka´b dua
etmişti...
Orada hazır olanlar onun duasına amîn demişlerdi...
Kocasıyla zifafa gireceği zaman Safiyye´yi müminlerin annelerinden üçü süslemişti...
Anne ve babaya, yirmi yıl sonra tabiin´in en büyük isimlerinden ve müslümanların benzersizlerinden birisi olan bir erkek çocuk verilmesi bu mübarek evliliğin semerelerindendi. İşte o çocuk Muhammed İbn Sîrîn´di.
Geliniz, bu yüce tabiînin hayat hikâyesini başından itibaren ala-
Muhammed İbn Şîrîn müminlerin emîri Osman İbn Affan´ın hilâfetinin bitmesinden iki sene önce doğmuştu.
Köşelerinin her yerinden takva ve dindarlık kokusu yayılan bir evde terbiye edilmişti...
Akıllı çocuk erginlik çağına yaklaşınca Resûlüllah´ın (s.a.v.) mescidinin Zeyd İbn Sabit, Enes İbn Malik, İmran Îbnu´l-Husayn, Abdullah İbn Ömer, Abdullah İbn Abbas, Abdullah İbnu´z-Zübeyr ve Ebu Hu-reyre gibi hayatta kalan sahabiler ve büyük tabiîlerle dolu olduğunu gördü.
Susuz kimsenin pınara atıldığı gibi onlara atıldı... Onlardan Allah´ın kitabı konusundaki ilimlerini, Allah´ın dini konusundaki anlayışlarını, kafasını hikmet ve ilimle, ruhunu doğruluk ve hidayetle dolduran Resûlüllah´ın (s.a.v.) hadislerini aldı...
Daha sonra bu aile biricik oğullarıyla birlikte Basra´ya Qittı ve orayı vatan edindi...
Basra o gün; genç, taze bir şehirdi...
Müslümanlar onu Hz. Ömer´in halifeliğinin sonlarında kurmuştu.
Orası, İrak ve İran halkından Allah´ın dinine bağlı müslümanların
ekseriyetini temsil ediyordu.
Allah yolunda savaşan müslüman ordularının askerî bir merkeziydi...
Orası, Irak ve İran halkından Allah´ın dinine girenler için eğitim.
ve öğretim merkezlerinden birisiydi...
Orası, sanki ebediyyen yaşayacakmış gibi dünya için, yarın ölecekmiş gibi ahiret için çalışan ciddi islâm toplumuna ait bir tabloydu...
Muhammed İbn Şîrîn, Basra´daki yeni hayatında birbirine paralel iki yola girdi.
Gününün yarısını ilim ve ibadete...
Diğer yansını da kazanmaya ve ticarete ayırmıştı.
Sabah olup dünya Rabbinin ışığıyla parlaymca öğretmek ve öğrenmek üzere Basra camiine...
Gün yükselince camiden alış veriş yapmak û^ere çarşıya giderdi.
Gece olup karanlık çökünce evinin mihrabına durur, Kur´ân cüzlerinin üzerine eğilir, Rahman´m korkusundan gözünün ve kalbinin yaşlarıyla ağlardı...
Ailesi ve yakın komşuları, şah damarını koparacak şekilde ağlamasını duyduklarında ona acırlardı.
Alış-veriş için gündüz çarşıda dolaşırken, halka daima ahîreti hatırlatır, onlara dünyayı tarif ederdi...
Onlara etkili, orijinal sözler söyler ve Allah´a yaklaştıracak şeyleri gösterir, aralarında çıkan anlaşmazlıkları çözerdi...
Zaman zaman onlara heybet ve vakarından hiçbir şey kaybetmeksizin perişan gönüllerinden kederi silen tatlı sözler söylerdi...
Azîz ve Celîl olan Allah ona hidayet ve iyi hal vermiş, ona kabul edilirlik ve tesirli olmayı lütfetmişti...
Dalgın ve gafil bir halde olan halk çarşıda onu gördüklerinde, dalgınlıklarından uyanırlar, Azîz ve Gelîl olan Allah´ı hatırlarlar, kelime-i tevhîd ve tekbîr getirirlerdi...
Günlük hayatı, insanlar için en iyi yol göstericiydi... Ticaret yaparken iki durumla karşılaşsa, dünyasına dokunan bir zarar olsa bile, dîni için sağlam olanı alırdı...
Dinin sırlarını anlamadaki titizliği helâl ve helâl olmayan şeylere bakmadaki doğruluğu onu zaman zaman insanlara garip gelen bazı davranışlara sevkederdi...
Bunlardan birisi şöyledir: Bir adam -yalan olarak- onda iki dirheminin olduğunu iddia etti...
O da o adama iki dirhemi vermeyi kabul etmedi... Adam ona: «Yemin eder misin?» dedi.
Halbuki adam, iki dirhem yüzünden onun yemin etmiyeceğini zannediyordu.
İbn Şîrîn: «Evet, dedi ve yemin etti».
Halk ona şöyle dedi:
«Ebu Bekr! İki dirhem yüzünden mi yemin ediyorsun?!
Halbuki dün senden başka kimsenin şüphelenmediği bir konuda şüphe duyup kırk bin dirhemi bırakan kişisin sen....»
O da: «Evet, yemin ediyorum...
Çünkü, haram olduğunu bile bile ona haram yedirmek istemiyorum».
İbn Sîrîn´in toplantıları, hayır, iyilik ve öğüt toplantılarıydı...
Birisi onun yanında bir kötülükle anıldığında, hemen onu bildiği iyi bir haliyle anardı.
Birisinin öldükten sonra Haccac´a [3] sövdüğünü duyunca ona dönüp şöyle demiştir:
«Sus, kardeşimin oğlu! Haccac Rabbine gitti...
Sen Azîz ve Celîl olan Allah´ın huzuruna geldiğin zaman dünyada işlediğin en basit günahın sana Haccac´ın işlediği en büyük günahtan daha ağır olduğunu göreceksin...
O gün herbirinizin kendine yetecek durumu olacaktır.
Ey kardeşimin oğlu! Bil ki, Azîz ve Celîl olan Allah, Haccac´a haksızlık eden kimselerden onun hakkını aldığı gibi, Haccac´ın haksızlık ettiği kimselerin hakkını da ondan alacaktır...
Bugünden sonra birisine sövmekle kendini meşgul etme...»
Birisi ticaret için yoluculuğa çıkarken onunla vedalaşmağa geldiğinde ona şöyle derdi:
«Kardeşimin oğlu! Azîz ve Celîl olan Allah´tan kork...
Sana helâl yoldan takdir edileni ara... Bil ki, eğer onu helâl ol mayan yoldan ararsan, sana takdir edilenden daha fazlasını elde edemezsin».
Muhammed İbn Sîrîn´in Emevî valilerine karşı hakikati haykınp Allah Resulü ve müslümanların imamları için samimi nasfhatlarda bulunduğu meşhur davranışları vardı.
Bunlardan birisi şöyledir. Emevîlerin büyük adamlarından Küfe ve Basra´nın valisi Ömer İbn Hübeyre onun ziyaretine gelmesini bildirdi. Yeğeniyle birlikte onun yanına gitti.
Muhammed İbn Şîrîn gelince vali onu buyur etti, onlara ikramda bulundu. Vali İbn Sîrîn´e dînî ve dünyevî birçok konuda soru sorduktan sonra şöyle dedi:
«Memleketinin halkın? ne halde bıraktın, Ebu Bekr [Muhammed İbn Şîrîn)?!» dedi.
İbn Şîrîn ona şu cevabı verdi: «Onları, aralarında zulüm yayılmış, sen de onları unutmuş bir halde bıraktım...»
Yeğeni buna omuz silktî...
Ona dönüp şöyle dedi: «Onlardan sorumlu olan sen değilsin ama ben onlardan sorumluyum...
O da şahitliktir...»
«Şahitliği gizlemeyin. Kim onu gizlerse, şüphesiz kalbi günah işlemiş olur». [4]
Toplantı sona erince Ömer İbn Hübeyre onu karşılarken gösterdiği saygıyla uğurladı...
Ona, içinde üçbin dînar bulunan bir kese gönderdi. Ama İbn Şîrîn onu almadı.
Yeğeni ona şöyle dedi:
«Seni valinin bağışını almaktan alıkoyan nedir?!»
Şöyle cevap verdi: «Bana hakkımdaki iyi zannından dolayı bağışta bulundu.
Fğür ben, onun zannettiği gibi iyi kimselerdensem bana kabul etmemek yaraşır...
Eğer zannettiği gibi değilsem, bunu kabul etmemem benim için daha uygundur...»
Azîz ve Celîl olan Allah Muhammed İbn Sîrîn´in azim ve sabrını denemek istedi ve onu müminlerin karşılaştıkları işkence ve eziyetlerle karşılaştırdı...
Bunlardan birisi şöyledir: Bir defasında o, veresiye kırk bin dinara bir yağ satın almıştı...
Yağ tulumlarından birini açınca, içinde kokmuş ölü bir fare buldu. Kendi kendine şöyle dedi:
«Yağların hepsi aynı yerde sıkılmıştı. Pislik sadece bu tuluma mahsus değildir...
Eğer ben kusuru sebebiyle [5] satıcıya geri verirsem belki o yağı halka satar...»
Daha sonra bütün yağları döktü... ^^
Bu olay başına gelen büyük bir zarardan şikâyet ettiği sırada olmuştu...
Boynuna borç bindi. Yağ sahibi ondan parasını istedi ve o da meselenin aslını söyleyemedi...
Yağ sahibi meseleyi Valiye ulaştırdı. Vali halini düzeltinceye kadar İbn Sîrîn´in hapsedilmesini emretti.
Uzun zaman hapiste kalınca, gardiyan onun dindarlığını bildiği, çok muttaki ve çok ibadet ettiğini gördüğü için, İbn Sîrîn´e şöyle dedi:
«Ey şeyhî Gece olunca ailenin yanına git ve geceyi onlarla birlikte geçir...
Sabah olunca, buraya dön...
Serbest bırakılıncaya kadar buna devam et».
Ona şu cevabı verdi:
«Hayır, vallahi yapamam...»
Gardiyan: «Allah iyiliğini versin, niye?!» dedi.
Ona şu cevabı verdi: «Amire hiyanette sana yardım etmemek için...»
Enes İbn Malik (r.a.) öleceği zaman, öldükten sonra kendisini Mu-hammed İbn Sîrîn´in yıkamasını ve namazını onun kıldırmasını vasiyet etti. O hâlâ hapisteydi.
Enes vefat edince halk valiye gidip Resûlüllah´ın (s.a.v.) sahabi-sinin ve hizmetkârının vasiyetini haber verdiler. Vasiyeti yerine getirmek için onun serbest bırakılmasını istediler. İzin verildi.
Muhammed İbn Şîrîn onlara şöyle dedi:
«Alacaklıdan izin alınıncaya kadar çıkmam. Ben onun bendeki hakkı yüzünden hapsedildim».
Alacaklı da ona izin verdi.
Böyle olunca hapishaneden çıktı. Enes´i yıkadı, kefenleyip namazını kıldırdı...
Yine hapishaneye döndü... Ailesini görmeye gitmedi...
Muhammed İbn Şîrîn yetmiş yedi yaşına kadar yaşamıştır... Ölüm gelince, onu dünya yükü hafif, ölümden sonrasına ait azığı çok olarak buldu...
Büyük kadın abidlerden Hafsa Bint Raşid şöyie anlatır:
«Mervanü´l-Mahmelî bizim komşumuzdu. O çok ibadet eden ve Allah´tan çok korkan birisiydi...
Ölünce ona çok üzüldük. Rüyamda onu gördüm ve şöyle dedim: «Ebu Abdullah, Rabbin sana ne yaptı?» Şöyle cevap verdi: «Beni cennete soktu». «Sonra ne yaptı?» dedim.
«Sonra Ashab:ı Yemîn´in.(Amel defleri sağ tarafından verilenler) yanına yükseltildim» dedi.
«Sonra ne yaptı?» dedim.
«Sonra Mukarrabin´in yanma yükseltildim» dedi. «Orada kimleri gördün?» dedim. «El-Hasenu´1-Basrî´yle Muhammed İbn Sîrîn´i» dedi [6]
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Murîk El-Iclî
[2] Aynu´t-temr : Kûfe´nİn batısında bir yer. Hz. Ebu Bekir zamanında orayı Halid İbnu´l-Velîcl fethetmistir.
[3] Haccac : Haccac ibn Yusuf es-Sekafî´dir. Emevîlerİn zorba ve katı valilerinden biridir. Tarihçiler onun zorbalığı, katılığı ve hemen öldürdüğü konusunda cok söz söylemişlerdir.
[4] Bakara, 283
[5] Aslında, kusuru sebebiyle malı geri vermek müşterinin hakianndandı
[6] Muhammed İbn. Sîrîn´le ilgili "geniş bilgi için aşağıdaki eserlere bakiniz.
1. İbn Sa´d, et-Tabakatu´l-kubra, HI/358; İV/333, VI/27, Vll/ll, 19, 154, VIII/246 ve başka sayfalarda, (Fihristlere ait cilde bak).
2. İbnu´l-Cevzî, SıfatıTs-safve, 111/241-248.
3. El-lsfehan´i, Hılyetu´l-evliya, H/263-282.
4. El-Hatîbu´l-Bağdadî, Tarihu Bağdad, V/331.
5. Şezeratu´z-zeheb, 1/138-139.
6. İbn Hallikan, Vefeyatu´l-a´yan, İbn Haliikan, 111/321,322,
7. Ahmed İbn Hasen İbn Ali İbnu´l-Hatib, 109 s.
8. Es-Safedî, el-Vaîî bi´l-vefeyat, 111/146.
9. Tabakatu´l-huffaz, IH/9.
Dr. Abdurrahman Re?fet el-Bâşâ, Sahabe Hayatından Tablolar, Uysal Kitabevi: 2/209-217.
TABİİNİN BÜYÜKLERİ
- Ata İbn Rebah
- Amir İbn Abdullah et-Temîmî
- Urve İbnu´z-Zübeyr
- Er-Rabî İbn Hüseyin
- İyas İbn Muaviye el-Müzenî
- Ömer İbn Abdülaziz ve Oğlu Abdülmelik
- El-Hasenu´l-Basrî
- Kadı Şureyh
- Muhammed İbn Sirîn
- Rabiatu´r-Rey
- Raca İbn Have
- Amir İbn Şurahbîl El-Hımyerî
- Seleme İbn Dinar
- Saîd İbnu´l-Müseyyeb
- Saîd İbn Cübeyr
- Muhammed İbn Vasi el-Ezdî
- Ömer İbn Abdilaziz
- Muhammed İbnu´l-Hanefiyye
- Tavus İbn Keysan
- El-Kasım İbn Muhammed
- Sile İbn Eşyem
- Ali İbn El-Hüseyn
- Ebu Müslim El-Havlanî
- Selim İbn Abdillah İbn Ömer
- Abdurrahman İbn Abdillah El-Gafikî
- Abdurrahman El-Gafiki
- Necaşi
- Ebu´l-Aliye Rufey İbn Mihran
- El-Ahnef İbn Kays - 1
- El-Ahnef İbn Kays - 2